Bảo mật bằng vân tay – tiện lợi nhưng có thật sự an toàn?

Trong thời đại mà smartphone không chỉ là phương tiện liên lạc, mà còn trở thành “két sắt kỹ thuật số” lưu trữ đủ loại thông tin cá nhân, thì vấn đề bảo mật thiết bị càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Một trong những hình thức xác thực phổ biến nhất hiện nay chính là mở khóa bằng vân tay – hay còn gọi là Touch ID.

Tuy nhiên, công nghệ tưởng như tối ưu này đang dần bộc lộ nhiều điểm yếu nghiêm trọng về mặt an ninh. Theo phân tích từ Minh Hoàng Mobile, người dùng nên thận trọng và hiểu rõ bản chất của công nghệ này để có lựa chọn phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh các hành vi tấn công mạng ngày càng tinh vi.

Touch ID – Tiện nhưng không tuyệt đối

Không thể phủ nhận sự tiện lợi mà công nghệ nhận diện vân tay mang lại. Chỉ với một cú chạm nhẹ, bạn có thể mở khóa điện thoại, phê duyệt thanh toán hoặc đăng nhập ứng dụng nhanh chóng mà không cần nhớ mật khẩu. Điều này lý giải vì sao hàng loạt mẫu smartphone hiện nay – từ tầm trung đến cao cấp – đều tích hợp cảm biến vân tay trong màn hình hoặc nút nguồn.

Tuy nhiên, có một thực tế ít người chú ý: dấu vân tay là đặc điểm sinh trắc học không thể thay đổi, và cũng không thể giấu được. Điều này khiến Touch ID trở nên dễ bị khai thác hơn so với mật khẩu truyền thống – vốn có thể đặt lại và thay đổi bất kỳ lúc nào.

Vì sao dấu vân tay dễ bị lợi dụng?

1. Dễ bị sao chép từ môi trường vật lý

Khác với mật khẩu được lưu giữ trong trí nhớ, vân tay là “dấu vết” sinh học xuất hiện khắp nơi trong đời sống hằng ngày: trên tay cầm xe, ly uống nước, màn hình điện thoại, hay thậm chí bàn làm việc. Kẻ xấu chỉ cần một bức ảnh rõ nét hoặc mẫu vân tay dính lại trên bề mặt là đã có thể sao chép một bản sao đủ để đánh lừa cảm biến.

Trên thực tế, từ năm 2008, các chuyên gia bảo mật thuộc Chaos Computer Club (Đức) đã tái tạo thành công dấu vân tay của một chính trị gia chỉ từ ảnh chụp. Đến năm 2013, họ chế tạo ngón tay giả bằng cao su và vượt qua được hệ thống Touch ID trên thiết bị thật. Hiện nay, với các vật liệu đơn giản như bột nặn hoặc keo dán, thủ thuật này còn dễ thực hiện hơn bao giờ hết.

2. Có thể bị đánh cắp trong môi trường số

Không dừng lại ở việc sao chép vật lý, dấu vân tay còn có nguy cơ bị trích xuất từ chính chiếc điện thoại bạn đang dùng. Các cuộc trình diễn tại hội nghị bảo mật Black Hat cho thấy hacker có thể:

• Tạo ứng dụng giả màn hình khóa, dụ người dùng chạm cảm biến để đánh cắp dữ liệu;

• Tấn công vào bộ nhớ lưu trữ vân tay trong hệ điều hành;

• Hoặc khai thác lỗ hổng phần cứng để “nghe lén” dữ liệu từ cảm biến mỗi lần người dùng thao tác.

Điều đáng sợ hơn cả là một khi vân tay bị rò rỉ, bạn không thể “đổi” nó như thay mật khẩu. Dấu vân tay là mã định danh sinh học duy nhất, không thể tạo lại hoặc vô hiệu hóa. Nếu dữ liệu này rơi vào tay kẻ xấu, người dùng có thể bị theo dõi, chiếm quyền truy cập tài khoản ngân hàng, ví điện tử, hoặc bị lợi dụng danh tính.

Những tình huống tưởng nhỏ nhưng cực kỳ nguy hiểm

Nhiều người dùng vẫn lầm tưởng rằng mở khóa bằng vân tay là an toàn tuyệt đối, nhưng thực tế không đơn giản như vậy. Hãy tưởng tượng bạn để điện thoại trên bàn và ngủ quên – chỉ cần một người có mục đích xấu đặt ngón tay bạn lên cảm biến, thiết bị sẽ được mở mà không cần bất kỳ xác thực bổ sung nào.

Trong khi đó, nếu sử dụng mật khẩu (dù là số hay ký tự), thiết bị sẽ yêu cầu nhập đúng thông tin – điều mà người ngoài không thể tự động lấy được nếu không biết. Chính vì thế, trong các trường hợp có nguy cơ bị tiếp cận trái phép vật lý, hình thức xác thực bằng mật khẩu lại an toàn hơn cả.

Thông tin vân tay bị lộ – Hậu quả không thể lường trước

Một số người tin rằng dữ liệu vân tay luôn được mã hóa trong các mô-đun bảo mật phần cứng như Secure Enclave (trên iPhone) hoặc Trusted Execution Environment (trên Android), và rất khó bị truy cập từ bên ngoài. Điều này đúng trong phần lớn trường hợp, tuy nhiên:

• Nếu điện thoại bị root hoặc jailbreak, hacker có thể truy cập được những vùng dữ liệu vốn được bảo vệ.

• Trong trường hợp mất máy, nếu thiết bị không được đặt chế độ khóa kỹ (PIN hoặc mật khẩu mạnh), khả năng bị lộ dữ liệu vẫn tồn tại.

• Một số cuộc tấn công mạng quy mô lớn đã từng khai thác lỗ hổng hệ thống để đánh cắp hàng triệu bản ghi sinh trắc học – và không có cách nào để người dùng thay đổi những “mật khẩu sinh học” đó.

Lời khuyên từ Minh Hoàng Mobile: Đặt lại tiêu chuẩn bảo mật cá nhân

Với kinh nghiệm hỗ trợ hàng trăm ngàn khách hàng sử dụng smartphone tại hệ thống 15 chi nhánh, Minh Hoàng Mobile khuyến nghị người dùng không nên phụ thuộc hoàn toàn vào Touch ID. Thay vào đó:

• Sử dụng mật khẩu mạnh gồm cả chữ, số và ký tự đặc biệt;

• Kết hợp xác thực hai lớp (2FA) cho các tài khoản quan trọng;

• Cân nhắc sử dụng Face ID 3D (như trên iPhone X trở đi hoặc các dòng cao cấp Android có cảm biến hồng ngoại), vốn khó bị giả mạo hơn vân tay;

• Tránh cài đặt các ứng dụng không rõ nguồn gốc yêu cầu quyền truy cập cảm biến sinh trắc học;

• Thường xuyên cập nhật hệ điều hành để tránh lỗ hổng bảo mật.

Kết luận: Bảo mật là lựa chọn, không phải may rủi

Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên số, nơi dữ liệu cá nhân có giá trị không thua gì tài sản vật chất. Mỗi thao tác đăng nhập, mỗi lần mở khóa điện thoại đều có thể là cơ hội – hoặc là cánh cửa an toàn, hoặc là lỗ hổng để kẻ xấu lợi dụng.

Touch ID không xấu, nhưng không phải lựa chọn duy nhất. Hãy làm chủ thiết bị của bạn – và làm chủ sự an toàn của chính mình.

Minh Hoàng Mobile – không chỉ bán điện thoại, chúng tôi đồng hành cùng bạn trong hành trình bảo vệ sự riêng tư và bảo mật cá nhân.